Granica Świętego Jana. Szlakiem najstarszych kamieni granicznych Polski. 4 grudnia 2021r

Wycieczka jednodniowa.

Jedziemy na Przedgórze Sudeckie odszukać relikty średniowiecznej granicy w postaci granitowych słupów postawionych na przełomie XII i XIII wieku ,czyli ponad 700 lat temu.

Historyczna granica rozdzielała dawne księstwo biskupów wrocławskich od księstwa brzeskiego i ziębickiego. Nazwa powstała od św.Jana Chrzciciela-patrona wrocławskiej diecezji.

Każdy z kamieni granicznych na jednym z boków posiada ukośny krzyż(średniowieczne oznaczenie granicy),na następnym boku symbol pastorału ,a na ścianie frontowej wyryto litery w trzech rzędach:TMI/SCI/IOCHIS, które są skrótem łacińskiego-TERMINI SANCTI IOHANIS czyli Granice Świętego Jana.

Dokładny opis, historię oraz mapkę można znaleźć w opracowaniu pasjonata Ziemi Ziębickiej pana Henryka Sławca,z którego to opracowania pozwolę sobie zacytować: ” Słup drugi, czwarty i szósty (u nas kolejność 6,3,1 dopis.mój )zostały wykonane i postawione w końcu XIII w. jako pierwsze, gdy biskupem wrocławskim był biskup Jan Romka (1292-1301). Słupy te mają dawny krój pisma, ma to miejsce w pierwszym rzędzie inskrypcji (litery T i M oraz litera H, znajdująca się w trzecim rzędzie inskrypcji) występujące na tych słupach, to forma kroju pisma zanikająca na początku XIV w. Po roku 1340 ustępując całkowicie miejsca łacińskim formom liternictwa. Możliwe jest też, że słupy te zostały wykonane przez warsztat kamieniarski klasztoru cystersów w Henrykowie. W tym okresie rozpoczęto budowę pierwszego kościoła murowanego w Henrykowie. Słup pierwszy, trzeci i piąty mają już łacińską formę liternictwa w pierwszym rządzie inskrypcji. Słupy te z pewnością były wykonane i postawione na początku XIV w., gdy biskupem wrocławskim był biskup Henryk z Wierzbna (1302-1319) który, jako pierwszy z biskupów przyjął tytuł książęcy. Biskup ten wprowadził wówczas do herbu biskupstwa wrocławskiego herb Nysy. Herb ten zachował się do dnia dzisiejszego w herbie archidiecezji wrocławskiej. Litera (h) w trzecim rzędzie nie zmieniła się i występuje na wszystkich słupach. Słupy 1, 3 i 5( u nas 5,4,2 dopis. mój) różnią się od słupów pierwszej grupy (są jaśniejsze) a także zewnętrzną fakturą granitu. Słupy te mogły być wykonane z innego gatunku granitu i przez inny zespół kamieniarski. Granica św. Jana pokrywa się z granicą woj. dolnośląskiego z woj. opolskim. Słupy 2, 3, 4, 5, i 6 (u nas 6,4,3,2,1 dopis. mój ) skierowane są stroną, na której znajduje się napis TMI / SCI / IOHIS wskazując kierunek, w którym biegnie linia granicy. Natomiast 1( u nas 5 dopis. mój) słup, jako jedyny skierowany jest inskrypcją w stronę, z której wkraczano na teren księstwa biskupiego”

Praktyczne wskazówki–szlak żółty na mapie w terenie nie istnieje, dojście do kamieni 2,3 i 6 w porze letniej może być utrudnione ze wzlędu na uprawy rolne. Pomocną w odnalezieniu kamieni w terenie jest aplikacja KaMap z mapą Przedgórze Sudeckie , na której kamienie graniczne są zaznaczone.Współrzędne na zrzutach –położenie kamieni.

Kamień pierwszy

Parkujemy przy drodze Skoroszyce-Chróścina.Polna droga zaprowadzi nas do kamienia. Ok. 2km.

: pomiędzy Skoroszycami i Chróściną parkujemy na placu przy polnej drodze

: betonowymi płytami do przejazdu kolejowego

: dalej polną drogą,która doprowadzi nas do kamienia

: przepłoszyliśmy stado saren z zielonego posiłku-po prawej w dali widoczny już pierwszy biskupi kamień graniczny

: w dużym zbliżeniu

: można do niego dojść od Chróściny czerwonym szlakiem zaznaczonym na mapie

: Czarnolas

: na horyzoncie Góry Złote i Bialskie

: po około dwóch kilometrach

: przy drodze polnej Chróścina-Czarnolas

: docieramy do pierwszego reliktu średniowiecznej granicy

: jeden z tych starszych z końca XIII wieku

: przy kamieniu współczesne turystyczne ciekawostki

: staruszek się pochylił

: imponujących rozmiarów

: na każdym z kamieni-pochylony krzyż-czili dawne oznaczenie granicy

: na frontowej stronie-litery TMI/SCI/IOCHIS-skrót łacińskiego „TERMINI SANCTI IOHANIS”-czyli „Granice Świętego Jana”

: symbol pastorału

Kamień 2

Samborowice-z okolic pałacu polną drogą, dalej przez pola uprawne. Ok. 1.6km.

: Samborowice-parkujemy nieopodal zabytkowego zespołu pałacowego-zwiedzaliśmy go w 2014 roku http://polskiodkrywanie.pl/samborowice/,dzisiaj już niedostępny ,szczelnie ogrodzony

: mijając ostatnie zabudowania przy zabytkowym krzyżu wychodzimy na polną drogę,którą idziemy w kierunku południowym

: mijamy olbrzyma rosnącego na szerokiej miedzy

: polem ściętej kukurydzy dochodzimy do granicy lasu-stąd kamień graniczny już widoczny w zaroślach

: od wioski to ok.1.6 km

: pochyły staruszek z podobnymi oznaczeniami jak i pozostałe

: należy do grupy tych ” młodszych” powstałych na początku XIV wieku-pastorał

: słup ma 2.4 m wysokości

: strona kamienia z napisami wskazuje kierunek,w którym biegnie granica

: do kamienia można dotrzeć również od strony Bogdanowa

: czas wracać

Kamień 3

Wigańcice-początkowo drogą gruntową w kierunku Szklar, potem na przełaj przez pola uprawne. Ok. 1.8 km.

: w Wigańcicach parkujemy na skraju wioski ,gruntowo-kamienistą drogą prowadzącą do Szklar idziemy kilkaset metrów -odbijamy w prawo

: i śladami rolniczej maszyny przemierzamy to olbrzymie pole-po prawej stronie Biskupi Las

: dochodzimy do miedzy i idziemy w lewo-przed nami widoczny już na skarpie kolejny słup graniczny

: ogrodzony i z tabliczką informacyjną

: ma ok.175cm wysokości

: ten z końca XIII wieku

: o czym świadczy pierwsza,górna linia napisu(dawny krój pisma)

: symbol znakowania granicy już w starożytności

: iskrypcja skierowana w kierunku przebiegu granicy

: od kamienia innym „śladem” przez pola wracamy w kierunku drogi-w dali Wzgórza Strzelińskie

: dochodzimy do małego polacu skąd idąc w lewo wracamy do wioski

Kamień 4

Osina Wielka-lokalną drogą (terenówką można dojechać) na Chociebórz. Ok. 1.7 km.

: Osina Wielka-przy kapliczce maryjnej rozpoczynamy wędrówkę do kolejnego kamienia

: drogą w kierunku Chocieborza mażna by jechać autem ale później raczej tylko dla terenówki

: Góry Złote i Bialskie

: na wzniesieniu droga skręca w prawo i po krótkiej chwili dochodzimy do kolejnego reliktu

: niby do kamienia prowadzi szlak żółty(na mapie) w rzeczywistości żadnych oznaczeń nie ma

: w 2007 roku słup został wywrócony-jakby przygotowany do kradzieży

: zabezpieczony i postawiony w tym samym miejscu w 2008 roku

: idąc dalej drogą mozna dojść do wsi Lipniki,w okolicy której są pozostałe dwa kamienie

: przy drodze do Lipnik

: ma 220cm wysokości

Kamień 5

Przy samej drodze zaraz za Lipnikami jadąc na Starczówek.

: jedziemy do Lipnik,mijamy wioskę i zaraz przy drodze do Starczówka po lewej stronie- na widocznej w terenie granicy dzisiejszego woj.opolskego i dolnośląskiego-stoi kolejny kamień Granicy Św.Jana

: na podmokłym terenie-zapadł się-w 2008 roku wyciągnięty do góry 60 cm

: 185 cm kolos jako pierwszy kamień granicy- inskrypcją skierowany jest w stronę wejścia na teren biskupiego księstwa

: inskrypcje

Kamień 6

Kilkaset metrów dalej od kamienia nr 5 na łuku drogi do Starczówka w prawo odchodzi widoczna polna droga (żółty szlak na mapie) przez zagajnik leśny do dolinki wśród pól, dalej gruntami ornymi na wzniesienie. Ok. 1.4 km